Op woensdag 19 mei kwamen professionals op het vlak van ontwerp, beheer, vergroening en bestuur samen om een belangrijk onderdeel van gezonde scholen te bespreken: het schoolplein. Een groenblauw schoolplein – groen voor natuurlijke speelaanleidingen en blauw voor watergerelateerde ingrepen – kan namelijk sterk bijdragen aan de leerprestaties van kinderen, aan hun sociale ontwikkeling en aan de omgeving.
Proactieve werkhouding
De Inspiratiedag trapte af met een interview met Daniëlle Bult, schooldirecteur van KBS de Vlieger 3 in Zwolle. Haar school kreeg als 100e school van provincie Overijssel een groen schoolplein gesubsidieerd. Hoewel het plein nog niet volledig gerealiseerd is, werpt het nu al zijn vruchten af. “Dit was eerst een stenen woestijn en daar zagen we dat het spelgedrag niet uitdagend genoeg was”, aldus Bult. “Nu er groen is aangelegd en ook een waterpomp, zien we ander speelgerag. Kinderen spelen meer in groepjes en daardoor verspreid het spel zich op een andere manier over het plein. Ze zijn vooral fijner gaan samenspelen en gebruiken meer hun fantasie.”
Voor Bult is dit nieuwe speelgedrag de aanleiding geweest om buiten les te gaan geven. Ze licht toe: “Spelend leren is onderdeel van ons beleidsplan. Want wat gebeurt er dan: bloed stroomt naar de hersenen, in plaats van naar de billen en voeten in een schoolbank. Door deze actieve houding kun je sommige lessen uitstekend buiten geven, zoals dictees met stoepkrijt. Je leert niet alleen over de natuur, maar ook taal- en rekenactiviteiten worden door een proactieve werkvorm heel fijn. Zo verbinden we dat allemaal met dit plein.”
Schooldirecteur Daniëlle Bult (links) en dagvoorzitter Jacqueline Kerkhof.
Financiering is doorgaans het grootste struikelblok in het realiseren van een groen schoolplein. Voor Bult was dit eveneens een uitdaging, maar wel een waar ze ‘voor wilde gaan’. “We zitten nu tegen de 70.000 euro kosten aan”, aldus de schooldirecteur. “Dat is een deel gefinancierd uit onze eigen begroting, maar kinderen hebben ook 9.000 euro verdient door flessen in te zamelen en een bloembollenactie. Daarnaast hebben Jantje Beton en de gemeente meegeholpen en hebben we een subsidie van 10.000 euro van de provincie ontvangen. Het is echt een sport om te kijken hoe je dat allemaal bij elkaar brengt, maar dan heb je ook wat.”
De beste herinneringen
In een keynote kwam Dave Ensberg-Kleijkers, directeur-bestuurder bij Jantje Beton, aan het woord over het belang van spelend leren. Hij verbond dat aan de drie primaire doelen van een school: socialisatie, kwalificatie en subjectificatie, ofwel het leren van kennis en vaardigheden, van tradities en praktijken en persoonsvorming. “Ook het schoolplein moet bijdragen aan deze drie thema’s.”
Volgens Ensberg-Kleijkers staat in het onderwijs de samenwerking tussen leerkracht en leerling centraal. “Daar waar interactie plaatsvindt tussen die twee, vindt onderwijs plaats”, zegt hij. “Het schoolplein is daar dus onderdeel van als een verlengd buitenlokaal.” Onderzoek wijst uit dat kinderen beter presteren door buiten te spelen en te leren, maar het is ook een kwestie van geluk. “Mijn mooiste herinneringen van de basisschool gaan niet over rekenen in de les, maar tikkertje spelen in een groene omgeving. Als ik dat had gedaan, ging het ook beter op school. Ik zie dat als een relatie: daar waar ik gelukkig was, ging ik op school beter presteren.”
Met Jantje Beton wil Ensberg-Kleijkers een statement maken: buitenspelen is ook onderdeel van pedagogiek. “Wij willen dat onderwijs inziet dat informele ontwikkeling prima naast het formele onderwijs kan bestaan”, zegt hij. “Laat de kinderen los, geef ze het vertrouwen, want daardoor kunnen ze beter de lesstof opnemen.” Voor Ensberg-Kleijkers zijn schoolpleinen dan ook de toekomst van goed onderwijs. Toch moet er nog veel gebeuren: nog steeds is 80 procent van de pleinen een ‘betonnen bende’. Om dat te verbeteren moeten we het schoolplein niet meer als een apart onderdeel zien, zegt hij, maar als een integraal deel van het schoolgebouw.
Verankeren in ambities
Dat er nog werk aan de winkel is, bleek ook uit het slotdebat van de Inspiratiedag. Diverse professionals spraken elkaar over de kansen, maar vooral ook de struikelblokken van het schoolplein. “De gemiddelde buitenruimte per kind is in Nederland zeer laag”, zegt Vincent van der Veen van IVN Natuureducatie. “Als je allerlei agenda’s aan dat plein toevoegt [zoals educatie, klimaatadaptatie, red.], dan komt er alleen maar meer druk op die schaarse ruimte. Mijn pleidooi: neem de buitenruimte serieus, maar zorg ook dat er genoeg ruimte is. Verhoog die norm van 3m2 per kind naar 5m2 en denk voorbij het schoolhek; hoe kun je het plein verder de buurt in trekken?”
Samenwerking tussen school en gemeente lijkt de crux. Zo benoemt Sigrid Talen, adjunct-directeur van de Dominicusschool in Rotterdam, dat het doortrekken van het schoolplein naar gemeentelijke grond als lastig wordt ervaren door het beheer. “De gemeente onderhoudt het nabijgelegen park al, dus hoe mooi zou het zijn als ze het schoolplein ook meenemen? Het is niet zoveel meer, maar toch wordt er gauw vastgehouden aan regeltjes. Omdat je als school best veel ballen omhoog moet houden, zie je dat veel toch maar voor tegels kiezen om onderhoud te voorkomen.”
V.l.n.r.: Sigrid Talen, Rob van der Westen, Jolanda Maas, Sigrun Lobst, Marije Buiter en Vincent van der Veen. Het slotdebat werd geleid door dagvoorzitter Jacqueline Kerkhof.
Van der Veen ziet hier wat misgaan in de ambities. “Er zijn inderdaad schoolpleinen die vergroenen en daarna weer verstenen”, zegt hij. “Maar de vraag is dan ook: wat voor school wil je zijn? Niemand heeft het over ‘terug naar het krijtbord’, ook al is een whiteboard duurder. Denk dus vooral na over de rol van het schoolplein. Als je daar een duidelijke visie op hebt en een relatie legt tussen beleid en een groen plein, dan kun je daar ook aan vasthouden.” Jolanda Maas, wetenschapper op gebied van schoolpleinen, beaamt dit: “Voor het succes van een groen schoolplein is het belangrijk dat het in lessen wordt gebruikt. Als je het plein als een verlengd klaslokaal ziet, dan moet je daar in de aanbouw al een visie op hebben.”
Jaarprogramma Gezonde Scholen
De Inspiratiedag Groenblauwe Schoolpleinen is onderdeel van het Jaarprogramma Gezonde Scholen, een initiatief van Stedebouw & Architectuur en Duurzaam Gebouwd. Met dit programma bieden we een jaar lang kennis en inspiratie in alle facetten van een gezonde school.
Het volgende evenement is een webinar genaamd Frisse en Circulaire Scholen. In dit webinar gaan we onder andere in op de actualisatie van het PvE Frisse Scholen en op een nieuw ambitiekader voor circulaire scholen. Mis het niet: meld je hier aan.
Meer informatie over het jaarprogramma? Dat vind je hier.
